Oscar Wilde, kitaplığımda sık sık gözüme ilişen yazarlardan. Dahası, zihnimde büyüyen bir soru işaretinin huzursuzluğuyla kütüphanemin önünde, kitapların sırtlarına bakıp dururken bir deniz feneri gibi ışıldayıp bana yardımcı olabilen yazarlardan o. Düşünsel derinliğini edebiyatla buluşturan; kelimelerin içini doldurmasını bilen yazarlardan da denebilir. Onun "Sözcükler başka yazılır, başka okunur" cümlesi, kelimelerin bir kaleydeskop gibi her durumda başka bir anlama dönüşmesini anlatır bana hep.

Sözcükler ve onların hayatımızdaki yerinden söz ediyorduk bir arkadaşımla. Yalnızca edebiyatla çerçevelenemeyen, günlük hayat içinde de varlığımız için tutunacak bir dal olan sözcüklerden; tür olarak hayatta kalabilmemizin temel gereçlerinden biri olan dilden söz ediyorduk. Geçmişte, derslerimde, dille anlamın buluşmasını konuşurken, evrendeki varlıkları, nesneleri ve onların bağımsız ya da birbiriyle ilişkili devinimlerini sonsuzlukla tanımlayabildiğimizi ama onları anlamlandırmak için kullandığımız dilin ne kadar sınırlı olduğunu, bunun anlama, kavrama, ifade etme yeteneğimizi nasıl kısıtladığını örneklemeye çalışırdık. Bunu hatırlattım arkadaşıma. Hayat sonsuz bir hızla çoğalıp derinleşirken, zavallı dil buna sözcük mü yetiştirebilirdi? Yaşamımıza katılan, zihnimizde kendine bir yer edinen her yeni sözcükle dünyamız biraz daha zenginleşiyordu bu yüzden.

Oscar Wilde

Bir başka açıdan baktığımızda; dünya için "önce bir toz ve gaz bulutuydu" deniyor ya, bu hayat dediğimiz olgu için de geçerli. Sadece nesneler ve varlıklar varken bir hayat yoktu diyebiliriz, mecazi anlamda. Ne zaman ki bir spermin yumurtayla buluşması gibi, nesneler ve varlıklar anlamla buluştu; işte o zaman zihnimizde bir hayat başladı. İç dünyamız duygularla zenginleşti. Ve işte o zaman söz değerini buldu.

Bunları konuşurken birden aklıma gelmişti: Oscar Wilde, Fuat Sevimay'ın ustalıklı çevirisiyle yayımlanan Sosyalizm ve İnsan Ruhu'nda şöyle diyordu: "İnsanoğlunun gerçek mükemmelliği, sahip olduklarında değil, insan olarak ne olduğunda saklıdır." Doğruydu; ancak bu tanımlama hayatta sahip olduğumuz nesnelere ilişkindi. Sahip olduğumuz dil ise ne olduğumuzu saklayan (ve bazen ele veren) bir olguydu. Bir adım daha ileri gidersek; bizi biz yapan belki de kelimelerimizdi; kendimize açılan yolu başkaları için aydınlatan da onlardı. 

Oscar Vilde, "sözcükler başka yazılır, başka okunur" derken, dış dünya ile iletişim kurmak amacıyla kendimizi ifade etmeye çalıştığımızda çoğu zaman içine düştüğümüz umarsızlığa mı değiniyordu bilinmez ama kullandığımız hiçbir sözcük gerçekten de tam olarak anlatmak istediğimizi ifade edemez. Çünkü kendi içimizde kurduğumuz son derece kişisel dünyamızda sözcükler bambaşka anlamlara gelebilir. Her bir sözcük bir buzdağına benzer; suyun altındaki devasa bölüm gibi, kelimelerin de işitenin, okuyanın bilemeyeceği, bazen hatta kullananın bile farkında olamayabileceği bir bilinçaltı anlamı vardır. Gün içinde ulu orta, çok da düşünmeden, karşımızdakinin nasıl anlayacağını hesap etmeden kullandığımız ve çabucak eskittiğimiz dilin gerçekte bambaşka anlamlar içerebileceğini söyleyen Jung, kelimeleri "sözcük çağrışım yöntemi" ile bilinçaltına inen merdiven olarak kullanır. Bu işin bilimsel yanı; gündelik hayatımızda ise duyguların dışavurumu ve kelimelerin taşıdığı anlamların yönlendirdiği tercihler söz konusudur. Başka türlü söylersek; her cümlede düşünülmüş ama vazgeçilmiş bir sözcüğün boşluğu vardır. O boşluğu jest ve mimiklerle doldurmaya çalışırız bazen. Bir özürle, bir teşekkürle, belki bir gülümsemeyle doldurmaya çalışırız. Belki bir şarkıyla, bir şiirle, belki hatta bir dokunuşla doldurmaya çalışırız. Ah, yetmeyen kelimeler!

O yetmeyen kelimelerdir ki hayatın sonsuz akışı içinde kendimizi de karşımızdakini de anlamak için çabalamamızın yine de yegâne aracıdır. Hayatımıza istediğimiz gibi günler, aylar, yıllar ekleyemeyiz ama yaşadığımız günlerin içine yepyeni anlamlar, hayatlar katabiliriz kelimelerle. Ya da Teoman'ın şarkısındaki gibi: "Biliyorum artık çok zor/ Kuracak yeni bir hikâyem yok/ Yine de uğraşıyorum rastgele/ Bu eskimiş kelimelerle" der ve avunuruz.