CHP'nin şaşırtıcı olarak yorumlanan başarısını gördüğümüz 2024 mahalli yönetim seçimlerine yönelik bazı notlarımızı birkaç yazıda aktarmak istiyoruz. Bu yazıda sadece, YSK verilerinden hareketle, mahalli seçimlerdeki "kırsal bölge" boyutuna değinmek istiyoruz.

14 Mayıs seçimleri arkasından yayımladığımız analizde, "tek ve çift sandıklı yerlerin" 2,3 milyon oy farkı yaratarak, Erdoğan'ın Cumhurbaşkanı seçilmesinde etkili olan faktörlerden birisi olduğunu ortaya koymuştuk. 2024 Belediye seçimlerinde ise bu etki AKP ya da Erdoğan için çalışamadı. Bunun nedenlerini bu yazıda anlatacağız.

Arkadan gelen yazılarda, VERİYE DAYALI başka tespitlerimiz de olacak. Başlayalım...

31 Mart 2024 seçimlerinde kayıtlı seçmen sayısı nedir?

YSK "açık veri" sayfasındaki 8 Nisan 23.00 itibariyle gösterilen verilerden bakarsak, seçim sonuçları aşağıdaki tabloda verilen şekilde yani il il kayıtlı seçmen sayısı 61.430.886 olarak gerçekleşmiş. 10 ay önceki 2023 genel seçimi ile (yurti çinde 60.771.236) kıyaslandığında, 659.650 kişi artmış gözüküyor. Bu sayının içinde 1 milyon 32 bin 610 ilk defa oy kullanacak genç bulunuyor (demek ki 350 bin kadar vefat var).

Aşağıdaki tabloda ilk sütunda 28 Mayıs 2023 seçimlerindeki kayıtlı seçmen sayısı var. İkinci kolonda 2024 büyükşehir belediyesi seçimlerinde 30 ildeki kayıtlı seçmen sayısı bulunuyor. Üçüncü kolon ise geri kalan 51 büyükşehir olmayan ildeki il genel meclis seçimlerine kayıtlı seçmen sayısını veriyor. Sarı kolon anlamlı bir veri olduğu için ayırdık ama aslında üçüncü kolondaki sayıların içinde mevcut.

Dolayısıyla il il kayıtlı toplam seçmen sayısı beşinci kolonda yer alıyor. Altıncı kolonda 28 Mayıs 2024 Cumhurbaşkanlığı Seçimi'nden bugüne kadar geçen 10 aylık sürede artan seçmen farkını il il görüyorsunuz. Şimdi bu tablodan birkaç konuya işaret edelim.

Belediye meclisi nedir, il genel meclisi nedir?

Sarı kolon önemli, dedik. Ama bunu anlatmadan önce çoğu kişinin bilmediği bir konuya açıklık getirelim.

2005 tarihli 5393 sayılı belediye kanuna bakarsanız, belediye kurulması için bir yerleşim alanında minimum 5.000 kişi yaşıyor olması gerekli:

"Köylerin veya muhtelif köy kısımlarının birleşerek belediye kurabilmeleri için meskun sahalarının, merkez kabul edilecek yerleşim yerinin meskun sahasına azami 5.000 metre mesafede bulunması ve nüfusları toplamının 5.000 ve üzerinde olması gerekir."

Sarı ile işaretli bölgelerde yaşayan 3.664.132 kayıtlı seçmen -ki çoğunluğu tek ve iki sandıklı bölgeler yazımızdaki yerlerle eşleşebiliyor- belediyelere bağlı olmadıkları için, belediye başkanları ve belediye meclisleri için oy kullanmıyor.

31 Mart 2024 mahalli yönetim seçiminde 30 büyükşehirdeki seçmenler il, ilçe belediye meclisleri için oy kullanırken, 51 büyükşehir olmayan illerde yaşayanlar, ilçe belediye meclisi ve il genel meclisi için oy kullandı. Bunun nedeni ise il genel meclisinin bağlı olduğu il özel idarelerinin, büyükşehirlerden 2014'te yasal değişiklikle kaldırılması.

51 büyükşehir olmayan ilde bulunan il genel meclisi, il özel idaresinin karar organı olarak valiliğe bağlı. Bu illerdeki yerel halkın ihtiyacı olan hizmetler için yine seçimle gelen il genel meclisi karar alıyor ve bütçesini de valilikten temin ediyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın "Oy vermezseniz, hizmet gelmez" tehdidinin geçerli olabileceği bir nokta budur.

65 yaş maaşı

Şimdi gelelim, bu sarı kolondaki kişilerle ilgili yorumumuza.

3.7 milyon kişinin yaşadığı kırsal alan belediyelere bağlı olmadıkları için, bulundukları -büyükşehir olmayan- şehrin belediye başkanına da oy verme hakkı yok dedik. Ama bu kişiler Cumhurbaşkanlığı seçiminde oy verdiler. Yine tekrarlayacağız, Erdoğan Cumhurbaşkanlığı seçiminde bu bölgelerde 2.3 milyon fark oluşturdu.

Bunun çok geçerli bir nedeni de 65 yaş üstü maaşı. Ülkemizde sosyal güvencesi olmayan, çoğunluğu kırsal alanlarda yaşayan muhtemelen 900-950 bin kişi (son sayıyı 2022'de verilen bir soru önergesinden 836,7 bin olarak görüyoruz) yaşlılık maaşı alıyor.

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, memur maaş katsayısında yapılan düzenleme sonrası 65 yaş aylığında da ödeme miktarında artışa gidildiğini açıkladı. 65 yaş aylığı 3.184 TL'den temmuzda 4.747,80 TL'ye çıkarıldı. Yani seçimden 1 ay önce kırsal bölge ağırlıklı yaşlı maaşına yüzde 49 zam yapıldı. Emeklilere "dipsiz kuyu" diyen iktidar için ne ilginç bir durum değil mi?

Yaşlılara ödenen para miktarını merak edenler için Nisan 2024'te engelli ve yaşlılık maaşları olarak 4.8 milyar TL yatırıldığını not edelim. Bu sayının 2.6 milyar TL'si yaşlı aylığı ve 2.2 milyar TL'si engelli aylığı. 6 aylık sayı 4,8 x 6 = 28.8 ve zam oranına göre hesaplarsak, diğer 6 ay 43 milyar olmak üzere 2024 yılında yaşlı ve engellilere ödenecek para 72 milyar TL civarı oluyor. 

Sosyal güvencesi olmayan kişilere devletin destek vermesini doğru buluyoruz ama burada anlatmaya çalıştığımız şey, iktidarın kendisine oy potansiyeli gördüğü halk tabakalarına destek olurken, muhtemelen oy değeri olduğunu düşünmediği kesimi ihmal ediyor olması.

Yaşlılık ya da engelli maaşı alan kişilerin ve ailelerinin AKP'ye oy vermesi anlaşılabilir bir durum. Buna ilaveten, seçimde AKP'ye oy vermez ise, valilik üzerinden köylerine ya da bölgelerine hizmet gelmemesinden korkmak da anlaşılabilir bir durum (Erdoğan genel söylüyor sanıyorduk ama kırsal bölgeye özel söylüyormuş). Böylece AKP bu bölgelerdeki 3.7 milyon kişiyi göbeğinden bağlamış durumda. Bunu anlamadan, "seçimi cahil halk yüzünden kaybettik" diye yorumlamamız yanlış olur.

Diğer taraftan, bu kişilerin belediye başkan ve meclislerine oy kullanmaması da, daha çok ilde CHP'nin kazanmasında önemli bir faktör olmuş olabilir.

Yazıyı bir kıssadan hisse ile bitirelim. Ekonomisi ve diğer tüm alanları (sağlık, eğitim, güvenlik, telekom vs.) güzel bir ülkede yaşamak istiyorsanız "cahil halk" retoriğinden kurtulun, iyi bir yurttaş olarak seçim kanunlarını, siyasi parti kanunlarını ve de ilgili mevcut gelişmeleri vs. yakından takip edin. En önemlisi gerçek verilere güvenin. O zaman "yine mi" mutsuzluğunu yenmek mümkün olur.

Bir sonraki bölümde, başka bir açıdan değerlendirme yapacağız. Bu arada Ali Çağatay'ın yapmış olduğu hile konusuna da değineceğiz.