Öncelikle şunu söyleyelim, hiçbir havayolu ve pilot rötar yapmayı istemez. Çünkü rötarlı her uçuş, havayollarına ek finansal maliyetler çıkartır, yolcuların gözündeki havayolu algısını bozar, daha da önemlisi diğer uçuşları aksatarak çok ciddi bir operasyonel zorluk yaratır. Ayrıca zamanında kalkamayan her uçak, bir sonraki uçuşunun aksamasına sebep olur. Bunu gecikme anonslarında sıklıkla şu şekilde duyarız: “uçağımızın havalimanına geç gelmesi sebebiyle tahmini kalkış saati … dakika rötarlı olacaktır.” Yani en önemli rötar sebebi aslında rötar yapan başka bir uçaktır.
Uçaklar çok çeşitli sebeplerle rötar yapabilir. Gelin bunları ana başlıklar halinde toparlayarak daha anlaşılır hâle getirelim.
-
Uçakta ortaya çıkan teknik arızalar
Uçaklarda kalkıştan hemen önce beklenmedik arızalar olabilir. Bu arıza bir uyarı lambasının yanmaması gibi basit bir problem olabileceği gibi, uçak kanatlarında yer alan ve kanat alanını büyüterek uçağın havada tutunmasını sağlayan flaplerin çalışmaması gibi ciddi boyutlarda da olabilir. Arıza eğer giderilebilecek bir arıza ise, uçuş öncesinde hızlıca gereken bakım yapılır ve uçak yolculuğuna gecikmeli olarak devam eder. Maalesef kıtalararası bir uçuş öncesinde bunu deneyimledim. Cam kenarında oturan bir yolcu olarak, flaplerin çalışma testlerini yapan pilotun bir süre sonra arıza anonsu yaparak uçağı teknik bölüme çektiği, gereken bakım sonrası yaklaşık 2 saat bir gecikmeyle uçağın havalandığını gördüm. Bu durumun yolcu üzerinde yarattığı gerginliği anlamak mümkün.
-
Kalkış yapılacak veya varış havalimanında oluşan hava veya yer trafiğinde oluşan problem
Her iki havalimanında var olan trafik kritiktir. Uçağın kalkışı planlanırken varış limanında oluşan trafikten dolayı gecikmeli olacak bir kalkış planlanabilir. Örneğin varış limanında kötü hava şartlarından dolayı bir inişlerde bir zorluk ve gecikme başlamışsa, hava trafik kontrolü yapan yetkililer, uçağı kaldırmayabilir.
-
Hava şartları
Kalkılacak meydanda, varılacak limanda veya yolculuk esnasında ortaya çıkan kötü hava şartları gecikmeye sebep olur. Örneğin çok soğuk iklimlerde uçakların kalkışının hemenöncesinde kanatlar buzlanmayı engelleyecek özel bir sıvıyla yıkanır. Bu durumda tüm uçuşlar aksamaya başlar. Aynı şekilde güvenli kalkış yapılamayacak hava şartlarında uçaklar yerde beklemeye devam ederler. Ayrıca kötü hava şartlarından dolayı iniş yapamayan, başka bir havalimanına yönlendirilen uçaklar önemli, hava trafiğinde yoğunluğa sebep olurlar ve rötarlar ortaya çıkmaya başlar.
-
Havalimanında ortaya çıkan beklenmedik olaylar
Havayolu çalışanlarının iş yavaşlatma eylemleri, grevler, güvenliği tehdit edecek eylemler, havalimanında beklenmedik alt yapı problemleri gecikmeye yol açabilir.
-
Havalimanında yer operasyonundaki yolcu ve yer hizmetlerinde ortaya çıkan aksamalar
Havalimanında kullanılan bilgisayar sistemlerinde ortaya çıkabilecek arızalar, kargonun, valizlerin veya yolcuların uçağa taşınmasında ortaya çıkabilecek problemler gecikmeye yol açar. Geciken yolcunun veya VIP yolcu için uçağın bekletilmesi bazen gecikmeye sebep olabiliyor.
-
Diğer uçaklarının yarattığı sorunlar
İnen uçağın park edeceği planlanmış park yerinde başka bir uçağın olması, piste giden ve gelen yolların çeşitli sebeplerle bloke edilmiş olması gecikmeye sebep olur. Havalimanında oluşan bir kaza, pistten çıkmış bir uçak, indikten sonra pisti zamanında terk etmeyen başka bir uçak gecikme yaratır. Ayrıca zaman zaman yer araçlarında oluşan kazalar da trafiği olumsuz etkiler.
-
Transit yolcunun gecikmesi
Bir gecikme ve aksama tüm uçuş operasyonunu sorunlu hale getirir. Sizin bulunduğunuz uçağa başka bir uçaktan gelecek yolcuların uçaklarının da gecikmeli olarak gelmesi ve bu transit yolcuların beklenmesi her zaman önemli bir sebeptir.
-
Uçuşla ilgili ihbarlar
Uçağa yapılan bomba veya uçağın genel güvenliğini tehlikeye atacak ihbarlar. Bu ihbarlar gerçek olmasa bile, havayolu her ihbarı ciddiye almak zorundadır. Bu durumda hem güvenlik hem de kargo ve yolcu operasyonları aksayacağı için gecikme kaçınılmazdır. Bazen tüm uçağın boşaltılması, gereken güvenlik aramaların yapılması ve yolcunun tekrar uçağa alınması durumlarına rastlanabilir.
-
Yolcunun son anda uçaktan inmek istemesi
En kötü gecikme sebeplerinden biri de yolcunun uçmaktan vazgeçmesi, kalkışa hazır uçaktan inmek istemesidir. Yolcu,genellikle uçuş korkusu gibi psikolojik sebepler başta olmak üzere, sağlık problemleri ya da farklı sebeplerle uçaktan inmek isteyebilir. Bu durum da ciddi bir soruna sebep olur. Çünkü uçuş emniyeti açısından yolcunun bagajında patlayıcı madde bulunma ihtimaline karşı, yolcunun bagajının da uçaktan indirilmesi gerekir. Böyle bir durumda dolu bir kargo bölümünden yolcunun bagajının bulunması ve indirilmesi çok zahmetli bir iştir ve çoğunlukla 30 dakikayı bulan bir operasyondur.
En çok gecikme yaşanan havayolları ve havalimanları hangileri?
-
• Jin Air en çok rötar yapan havayolu şirketi. Uçuşların %85,48’i gecikmeli.
• Shenzhen Havayolları en uzun rötar süresine sahip havayolu. Ortalama gecikme 30 dakika.
• Air Arabia ise en çok uçuş iptali yapan şirket. Uçuş iptal oranı %91,63
• Dubai Uluslararası Havalimanı en çok gecikmenin yaşandığı merkez.
• Gimpo Uluslararası Havalimanı ise varışların en gecikmeli olduğu alan.
Peki rötar kelimesi nereden geliyor?
Kelime, anlamı gecikme olan Fransızca bir kelimenin, -retard- (okunuşu rötar) birebir dilimize geçmesi ile ortaya çıkmış. Zamanla bu kelime ulaşım için havayolu kullanan yolcuların tamamının çok iyi bildiği ve nefret ettiği bir kelime halini almış.
Gecikme anonsları
Gecikmeler esnasında yaşanan kokpit anonslarına gelirsek; gecikmelerden gerginleşmiş yolcu zaman zaman anonsların doğruluğundan şüphe eder. Yapılan anonslar ve gecikme sebepleri her zaman doğrudur. Bu gerginliğin farkında olması gereken kokpit ekibinin bu dönemde gergin yolcuyu sakinleştirmek amacıyla daha fazla iletişim kurması her zaman işe yarar.
Ayrıca unutmayalım ki havalimanlarının yoğun dönemlerinde ya da günün yoğun saatlerinde, kalkış için tüm hazırlıklarını tamamlamış ve piste doğru harekete geçmiş uçakta bile uzun beklemeler olabilir. Kaptan pilotun “kalkış için 7. sıradayız” benzeri bir açıklamasını duyduğumuzda en iyi ihtimalle yaklaşık 25 dakika daha bekleyeceğiz demektir.
