Muafiyet kararı teknoloji hisselerini olumlu etkiledi. Daha önceki tarife duyuruları nedeniyle önemli düşüşlerle karşılaşan teknoloji sektörünün dengelenmesi bekleniyor. Analistler, muafiyetlerin Apple ve Nvidia gibi ürünleri tamamen Çin üretimine dayanan şirketler için büyük bir rahatlama olduğunu belirtti.
Muafiyet öncesinde nelerin yükseleceğini ya da etkileneceğini Amerikalı uzmanların görüşleri çerçevesinde 4 gün önce yazmıştım. Ama doğrusunu iseterseniz uzmanlara bile gerek yoktu. Çocuklara sorsak bile Çin'e konulan verginin birçok şeyi --en başta iPhone fiyatını-- patlatacağını söylerdi. O zaman olan nedir? ABD üst yönetimi bu kadar kör mü? Olacakları anlayamayacak kadar cahiller mi? Ya da başka hesaplar olabilir mi? Biraz beyin jimnastiği yapalım.
Devam eden ticaret dinamikleri
Muafiyetler Amerikan teknoloji sektörüne bir rahatlama sağlasa da, ABD ve Çin arasındaki daha geniş ticaret gerilimleri devam ediyor. ABD gümrük vergisini arttırdığında, Çin de kendi artışları ile yanıt verdi ve ABD yönetimi, diğer teknoloji ürünlerindeki potansiyel tarifeler de dahil olmak üzere ek önlemleri araştırmaya devam ediyor. Önümüzdeki haftalarda daha fazla gelişme olabilir beklentisi var.
Yine de temel elektroniklere yüksek tarifeler uygulanmasının ve kısa bir süre sonra muafiyet getirilmesinin arkasındaki mantığı anlamak mümkün değil. Analistler ve endüstri gözlemcileri de böyle düşünüyor.
İç ekonomik kaygılara ve endüstri geri bildirimlerine duyarlılık….
Tarifelerin ortaya çıkmasının nedeni, Çin'in teknoloji alanında (özellikle telekom ağları konusunda) öne geçmesi oldu. Bunu özellikle belirtiyorum ki önemini farkedin. Telekom ağları demek, dünyada ne olup bittiğini en önce ve ilk elden öğrenmek demektir. Bu alanda yıllarca ABD öndeydi ve Snowden ile öğrendiğimiz şey de şu oldu; örneğin yabancı bir ülkenin önemli bir kurumuna (mesela başbakanlığa) Amerikan cihazı satıldığında, CIA içine böcek (casus) yerleştiriyordu. ABD Çin'in şunu bunu üretmesine laf etmiyordu ama iş telekom ağlarına geldiğinde ve de Çin öne geçtiğinde, sorun ABD tarafından farkedildi.
ABD 2015 sonrasında Çin'i fikri mülkiyet hırsızlığı ve ticaret dengesizlikleri (düşük fiyatları Çin Merkez Bankasının sübvanse etmesi) ile suçladı. Bu "Make America Great Again (MAGA)" diyen Trump yönetiminin de önemli bir iştigal konusu oldu. İlk başkanlık döneminin sonlarında Trump Çin'e ilk engellemeyi koyan başkan oldu. Bu engellemeler önce ürün almamak, sonra teknoloji almamak, Huawei'i Avrupa dahil bütün ağlardan çıkarmak, en son ABD teknolojisiyle yapılmış ürünlerin satışının engellenmesi şeklinde kademe kadem arttırıldı.
Şimdi 2.Trump yönetiminde yeni bir adım, tarifeleri arttırarak Çin'i taviz vermeye zorlamayı ve ABD şirketlerini üretimi ABD'ye geri taşımaya teşvik etmeyi amaçlamış gibi gözüküyor.
Ancak, tarifelerin hemen ve önemli yansımaları vardı ve bunlar önceden nasıl ve neden analiz edilmedi. Çok şaşırtıcı:
Tüketici Etkisi: Akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlar gibi tüketici elektroniği fiyatlarının artması bekleniyor ve bazı tahminler iPhone fiyatlarının 2.300 $ 'a ulaşabileceğini gösteriyor.
Piyasa oynaklığı: Borsa olumsuz tepki gösterdi ve teknoloji şirketleri önemli kayıplar yaşadı.
Endüstrinin Tepkisi: Apple ve Nvidia da dahil olmak üzere büyük teknoloji firmaları, karmaşık tedarik zincirlerini hızla değiştirmenin zorluklarını vurgulayarak tarifelere karşı lobi yaptı.
Bu olumsuz etkileri fark eden Trump yönetimi daha 3-4 gün geçmeden, piyasayı istikrara kavuşturmak ve daha fazla ekonomik aksamadan kaçınmak için belirli elektronikleri tarifelerden muaf tutmayı seçti (en azından AKP'nin faizi indirerek enflasyonu tutmak şeklindeki yanlış stratejisinde ısrar edişinde yaptığı hatayı yapmadılar).
Trump yönetimi, muafiyet ile vergilerden geri adım atmış olmasını, "uzun vadeli stratejik hedefleri anında ekonomik gerçeklerle dengeleme girişimi" şeklinde ifade ediyor. Tarifelerin konulmasının ticaret meseleleri üzerinde kesin bir duruşa işaret ettiğini, sonraki muafiyetlerin ise iç ekonomik kaygılara ve endüstri geri bildirimlerine duyarlılık gösterme olduğunu söyleyerek, başarılı bir şey yapılmış gibi anlatılıyor.
2018'de iPhone'ların vergilendirilmesi sonrasında pazarda panik oluşunca, verginin geri çekildiğini hatırlatırsak, bu yönetim tarzı Trump'ın tarzı desek doğru olur.
Tarife muafiyetleri kimi nasıl etkileyecek?
Trump’ın tarife muafiyetlerinin kilit teknoloji oyuncularını nasıl etkilediğine bakalım:
Apple: iPhone'lar (ithalat miktarı 45 milyar $ /yıl) ve MacBook'lar kurtuldu. Ama Apple Watch, AirPods, HomePod hala vergilendiriliyor. (tahminen 2 milyar dolar)
Microsoft/Dell/HP: Dizüstü bilgisayarlar/tabletler muaf (endüstri 3.7 milyar $), Ama veri merkezi donanımları hala vergilendiriliyor (Çin'de Yapılan Dell Sunucular). Ayrıca bilgisayar çevre birimleri de (klavyeler, web kameraları) vergiye tabii.
Oyun Devleri: Sony (PlayStation) & Microsoft (Xbox) Speed muafiyet aldı. Denetleyiciler, VR kulaklıklar hala tarife listesinde. Oyun PC'leri Muaf ancak bileşenler. (GPU) tarifeye tabii.
Çinli üreticiler: Foxconn iPhone (Zhengzhou Plant) üretimi muaf. Bileşen üreticileri ise tarifelerle karşı karşıya. Muafiyetler montajı Çin'de tutmayı teşvik ediyor.
Amazon/Walmart: Tatil satışları kurtuldu. En çok satan elektroniklerde fiyat şoku yok. Depolarda sorun var; muaf/muaf olmayan SKU'ların ayrılması gerekecek. Üçüncü taraf satıcılar eşit olmayan maliyet değişiklikleriyle karşı karşıya.
Silikon Vadisi Paradoksu: Donanım startuplarının ithal prototipleri vergilendirilecek. Ama Apple muaf.
Bu muafiyetlerin iki katmanlı bir teknoloji ekonomisi yaratacağı düşünülüyor
Tüketici elektroniği üzerindeki son ABD tarife muafiyetleri, büyük tüketici markalarının yararlandığı bir manzara yaratırken, B2B donanım şirketleri, girişimler ve daha geniş tedarik zinciri önemli zorluklarla karşı karşıya.
- Büyük tüketici markaları kazanıyor.
- B2B Donanım/Startup'lar kaybediyor.
- Tedarik Zinciri Karmaşıklığı artıyor.
Büyük tüketici markaları: Kazananlar
Apple, Nvidia ve Dell gibi büyük tüketici elektronik şirketleri tarife muafiyetlerinin birincil faydalanıcıları olarak ortaya çıktı. Akıllı telefonlar, dizüstü bilgisayarlar ve yarı iletken bileşenler gibi ürünlerde dev tarifelerin kaldırılması, bu firmalar için potansiyel fiyat artışlarını ve tedarik zinciri kesintilerini yok etti. Örneğin, iPhone'larının çoğunu Çin'de birleştiren Apple, tarifeler nedeniyle potansiyel marj baskılarıyla karşılaşmıştı. Muafiyetler, operasyonlarını ve stok performanslarını stabilize ederek önemli bir rahatlama sağladı.
B2B donanım ve Startups: Akıntıya kürek çekecekler
Buna karşılık, B2B donanım şirketleri ve girişimleri artan maliyetler ve operasyonel karmaşıklıklarla boğuşuyor. Bu firmaların çoğu, bileşenleri ithal etmeye veya yurtdışında fiziksel mal üretmeye dayanıyor. Yeni tarifeler, özellikle Çin, Tayvan veya Güney Kore'de üretilen parçalara bağlı olan girişimlerin maliyetlerinin artmasına neden oldu. Bu artış sadece bileşenlerin fiyatını değil, montajdan nakliyeye kadar tüm ürün yaşam döngüsü boyunca etkili olacak.
Tedarik zinciri karmaşıklığı arttı
Tarife politikası kaymaları küresel tedarik zincirlerine önemli oynaklık getirdi. Şirketler, tedarikçi tabanlarını riskleri azaltmak için yeniden şekillendirmeyi veya çeşitlendirmeyi düşünerek kaynak stratejilerini yeniden değerlendiriyorlar. Bununla birlikte, bu ayarlamalar, artan maliyetler ve yeni altyapıya duyulan ihtiyaç da dahil olmak üzere bir çok başka zorluk taşıyor. Ticaret politikalarının öngörülemezliği, bu tür uluslararası iş yapan firmalar açısından uzun vadeli planlamayı zorlaştırıyor.
Özetle, tarife muafiyetleri büyük tüketici elektronik markalarına rahatlama sağlasa da B2B donanım şirketleri, girişimler ve daha geniş tedarik zinciri için zorlukların yanında dengesizlik getiriyor.
O zaman baştaki soruyu yeniden soralım; madem geri alacaktınız, neden tarifelerle oynadınız. Dev bir ekonomik hareket yapmadan önce analiz yapamayacak kadar kör ya da cahil misiniz? Ya da başka bir hedefiniz mi var? Bazı firmaları daha öne mi çıkarmaya uğraşıyorsunuz? Neresinden baksanız saçmalık.
Füsun Nebil kimdir?
Füsun Sarp Nebil, İstanbul, Bakırköy'de doğdu. Eğitimini Çanakkale, İzmir ve İstanbul'da yaptı. Evli, 2 çocuk sahibidir. Denizcilik meraklısıdır (amatör kaptan).
Master derecesini Istanbul Teknik Üniversitesi Nükleer Yüksek Mühendisliği bölümünden aldı (Şimdi Enerji Enstitüsü). THY, Nasas Alüminyum Fabrikası ve Alemdar Holding Grubunda çeşitli görevlerde bulundu.
1997 Türkiye'nin ilk ISP'lerinden Alnet'in Genel Müdürlüğüne getirildi. 1999 yılında turk-internet.com'un da dahil olduğu çeşitli siteleri yayınlayan Intervizyon Ltd. şirketini kurdu. Şirket halen Kadinvizyon.com gibi başka siteleri de yönetmektedir.
1998 - 2011 arasında Ulaştırma Bakanlığı tarafından kurulan İnternet Kurulu üyeliği yaptı. Devletin özel sektörü aldığı çeşitli komisyonlarda çalıştı. 2016'dan beri TOBB Telekom Meclisi üyesidir.
Nebil, Eylül 2001 yılında Birleşmis Milletler tarafından Türkiye'den seçilen başarılı iş kadınları arasında yer aldı. (UNECE INCLUDES 9 TURKISH BUSINESSWOMEN ON ITS LIST)
2010-2013 arasında Türkiye Dijital Oyun Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi olarak görev yaptı.
2011 - 2015 arasında 4 yıl Eutelsat Avrupa TV Ödüllerinde Jüri Üyeliği görevi aldı.
Türkiye İhracatçılar Merkezi dahil, çeşitli projelerde "Bilişim ve İletişim Sistemleri Danışmanlığı" vermektedir. Konusuyla ilgili olarak TV programlarına ya da konferanslara katılarak, konuşma yapmaktadır. Yazıları internet üzerinden turk-internet.com sitesinin yanısıra, yetkinreport.com, bilisimdergisi.org.tr, Boğaziçi Üniversitesi Mezunlar Derneği Dergisi, 21.Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, Güncel Hukuk Dergisi, Ankara Baro Dergisi, journo.com, Tüketiciler Birliği Etikett gibi çeşitli ortamlarda yayımlanıyor.
2014 yılından beri T24'te yazıyor.
Türk Telekom ve Turkcell konusunda araştırmaları ve uzmanlığı var. 2018 nisan ayında "Bitcoin ve Kripto Paralar" isimli ilk kitabı yayınlandı.
Detaylı bilgi için https://wiki-turk.com/fusun-sarp-nebil/ adresine bakabilirsiniz.
|
