Geçmişi işçi hareketlerine dayanan "8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü", yüzyıldır Türkiye'de takvim yaprağında yer alıyor, ama sıradan bir gün sanılmasın. Emekçi Kadınlar Günü'nün varlık gerekçeleri, bugün bizlere çok makul gelen insana yaraşır çalışma şartlarına (eşit işe eşit ücret, cinsiyet farklılığının ücret ve çalışma koşullarına yansımaması, süre ve ortam olarak sağlıklı koşullar), oy kullanma ve seçme/seçilme haklarına sahip olmaktı.

Peki, hayatın her alanına emek veren kadınlar işgücü istatistiklerine nasıl yansıyor?

Kadınlar hayatın her alanına emek veriyor. Ancak işgücü piyasasında sunduğu emek ve aldığı karşılık, hâlâ tam olarak arzu edilen düzeyde değil. Hem işsizlik oranının yüksekliği hem de eşitsiz işgücü piyasası olanakları ile karşı karşıya kalmaya devam ediyor. 2023 yılının kasım ayından aralık ayına kadar 43 bin kadın daha işsiz kalırken, aralık ayında istatistiklere giren işsiz kadın sayısı 1.447 bin kişiye ulaştı. 

Aşağıda hazırladığım ilk grafikte 2005-2023 yılları arasında kadın ve erkek işsizlik oranları yer alıyor. Kadın ve erkek, 2005-2010 yılları arasında işsizlikte kısmen eşitlenmişti. 2010 sonrası kadın işsizlik oranında gerileme başlasa da erkek işsizlik oranı daha hızlı düştü. Ancak böyle devam etmedi. 2018 son çeyrekte kadın işsizlik oranı yüzde 17'leri gördü. Pandemiden çıkışta bu iki oran birkaç aylığına birbirine yakınlaştı ama son yılların ekonomi politikalarının emek üretim faktörüne ve onun getirisine etkisi sert oldu. TÜİK en son aralık ayı işsizlik oranını yüzde 8,8 olarak açıklasa da erkek işsizlik oranı yüzde 7,1 iken kadın işsizlik oranı yüzde 12.

Kadının eğitim düzeyine göre işsizlik verileri de oldukça yaralayıcı. 2023 yılında üniversite mezunu kadınlarda işsizlik oranı yüzde 11,9 ve lise mezunlarında yüzde 17 iken erkeklerde işsizlik oranları sırasıyla yüzde 6,2 ve yüzde 7,7 olarak gerçekleşti.

Aşağıda hazırladığım ikinci grafikte ise genç kadın ve genç erkek işsizlik oranlarının yıllar itibariyle nasıl değiştiğini görebilirsiniz (TÜİK işgücü istatistiklerinde genç nüfus 15-24 yaş arası olarak kabul ediliyor). 2005-2010 yılları arasında, yani yaklaşık 15-20 yıl öncesinin gençleri arasında işsizlik açısından cinsiyet farklılığı hemen hemen yoktu. İzleyen yıllarda genç kadın ve erkekler işsizlik oranlarında farklılaştılar. 2023 yılı biterken genç kadın işsizlik oranı genç erkek işsizlik oranının iki katına çıktı.

Bu arada Türkiye'de istihdam oranı da hep yüzde 50'nin altında kalıyor. Bu durumun en önemli nedenlerinden biri, kadın istihdam oranının erkek istihdam oranının neredeyse yarısı olması.

Kadına dair resmî kurumların sunduğu verilere ulaşmak oldukça kolay. Peki nihai değerlendirmeyi bu verilere göre yapmamız mümkün mü? Pek değil. Çünkü her birimiz toplumun bir üyesi olarak kadının toplumdaki yerini farklı bölgelerde, farklı zaman dilimlerinde, farklı ekonomik sistemlerde gözlemleyebiliyoruz. Emeğinin değerini, ona duyulan saygıyı, çabasını görüp empati kurabiliyoruz, kurmalıyız.

Bir yandan da kadın kayıt içinde kalarak emeğini arz ederken, özellikle çocuk bakımı, ev işleri için bazen birden fazla kadının kayıt dışı emek arz etmesine yol açabiliyor. Kadının bir başka kadının emeğini talep etmesi, hem de kayıt dışılığın bir versiyonunun ortaya çıkması, Dünya Emekçi Kadınlar Gününde tartışılması elzem bir konuyu karşımıza çıkartıyor. Üstelik kapitalist sistemin tatmin edici ücret ve haklarla emeği ne kadar memnun ettiği sorgulanırken.