Haziran Düzkan*
Geçtiğimiz haftalarda Nobel Komitesi, 2016 Nobel Edebiyat Ödülü’nün Amerikalı şarkı yazarı Bob Dylan’a verildiğini açıkladı. Hem edebiyat hem de müzik çevrelerinde yankı uyandıran bu karar, pek çok yerde Dylan’ın Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan ilk şarkı yazarı olduğu şeklinde yorumlandı. Oysa bu bilgi pek de doğru değil. 1913 Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan Hindistanlı şair Rabindranath Tagore, aslında ödüle layık görülen ilk şarkı yazarı.
Komite, o yıl yayımladığı açıklamada ödülün verilmesini “su katılmamış yeteneği vasıtasıyla içten bir şekilde duyarlı, taze ve güzel dizeleri, Batı edebiyatının bir parçası olan kendi şiirsel fikrini yarattı, kendi İngilizce kelimeleriyle ifade etti” sözleriyle gerekçelendirmişti. Bu açıklamada, “dizelerin” aslında şarkı olduğu ya da Bengal dilinden çevrildikleri belirtilmedi, oysa Dylan’ın ödülü “büyük Amerikan şarkı geleneğine kattığı yeni şiirsel etki” sebebiyle verildi . Aslında Tagore ödülü Belgal dilinden İngilizceye çevrilen kitabı sayesinde almıştı. Kitabın ismi olan “Gitanjali” tam olarak “Şarkı Teklifleri” olarak çevrilebilir ve kitap, Tagore’nin kendisi tarafından nesir şiir tarzında çevrilen şarkı sözlerinden oluşuyordu ki bu şarkılar, günümüzde de ve hatta bıktıracak kadar sık bir biçimde, Bengal’de söylenmekte.
Tagore 1861 yılında doğma büyüme Bengalli, oldukça varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Sinemanın keşfedilişinden önce dünyaya gelen Tagore, Hindistan’ın modern çağa girişini gözlemleme konusunda çok istekliydi ve işlerinin çoğu yeni medya ve diğer kültürlerden ilham alıyordu.
Dylan ile Tagore arasında pek çok ortak nokta var. Gençlik yıllarında Tagore, tıpkı Dylan gibi kendi şarkılarını seslendirmekteydi ancak ilerleyen yıllarda şarkı söyleme kabiliyetini yitirdiğini açıkladı. Her ikisi de kendi kendini yetiştirmişti. Bunun yanında her ikisi de şiddetsiz bir sosyal değişimi arzuluyordu. Tagore, Hindistan’ın bağımsızlık mücadelesinin destekçisiydi ve Mahatma Gandhi ile arkadaştı, Dylan ise 60’lı yılların başkaldırı müziğinin temsilcisi oldu ve politik gençliği tarafından benimsendi,. Her ikisi de çok yönlü sanatçılardır: yazar, müzisyen, görsel sanatçı ve film müziği bestecisi (Dylan aynı zamanda bir sinemacıdır).
Tagore kendi adıyla 2000’in üstünde şarkıya imza attı ki bu şarkıların çoğu halen filmlerde kullanılmakta. Bu şarkılardan üçü Hindistan, Bangladeş ve Sri Lanka’da milli marş olarak kabul ediliyor. Aynı zamanda Einstein’ın da yakın arkadaşı olan Tagore, Nobel kazanan ve Avrupalı olmayan ilk kişi. Şayet Youtube’da “Rabindra Sangeet” (Bengal dilinde “Tangore şarkıları”) diye arama yaparsanız, Tangore imzalı şarkıları dinleyebilirsiniz. Tagore halen Hindistan’da bir müzik ikonu olarak kabul edilse de, çalışmaları Batı toplumunda hak ettiği ilgiyi görmüyor.
* Bu yazı Kültürservisi'nde yayınlanmıştır
