Rekabet Kurumu kendi video kanalında bugün ilginç bir video yayınladı. 2020 yılında başlayan ve 2021 yılında biten yemeksepeti.com soruşturması hakkındaki video gayet basit bir dille ve eğlenceli bir şekilde, olan biteni anlatıyor. 

Bu video ve diğerleri "rekabetin önemini" gösteriyor ve halkın da (tüketicinin ve firmaların) farkındalığını arttıracak çalışmalar. Çünkü ülkemizde rekabetin "iyi anlaşılan" bir durum olduğunu düşünmüyorum. Rekabet Kurumunun asıl görevi tabii ki sektörlerde rekabetin tesis edilmesi ama diğer görevi de halkın (bireylerin ya da firmaların) farkındalığının arttırılması ve eğitilmesi. Bu videolarla bunu yapmaya başlamışlar. Ne güzel. İyi olan şeyleri desteklememiz lazım. 

Gerçekten bravo Rekabet Kurumuna...

Videoya ait açıklamada şöyle yazmışlar:

"Rekabet Kurulunun (Kurul) 04.06.2020 tarihli, 20-27/336-M sayılı kararı uyarınca Yemek Sepeti Elektronik İletişim Perakende Gıda Lojistik AŞ (YEMEK SEPETİ) hakkında 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (4054 sayılı Kanun) 6. maddesinin ihlal edilip edilmediğinin tespitine yönelik olarak aynı Kanun’un 41. maddesi uyarınca soruşturma açılmasına karar verilmiştir.

Soruşturma dönemi devam ederken YEMEK SEPETİ tarafından taahhüt sunma talebinde bulunulmuştur. Bunun üzerine gerçekleştirilen taahhüt görüşmeleri sonucunda, sunulan nihai taslak taahhüt metni, rekabet sorunlarını gidermekte yeterli görülerek 28.01.2021 tarihli ve 21-05/64-28 sayılı Kurul kararı ile kabul edilmiş, 4054 sayılı Kanun’un 43. maddesi uyarınca sunulan taahhütler bağlayıcı hale getirilerek taraf hakkında başlatılan soruşturmanın sona erdirilmesine karar verilmiştir.

Taahhütte özetle, YEMEK SEPETİ, dar en çok kayrılan müşteri şartı, zorunlu minimum sepet tutarı, zorunlu joker uygulamalarına son verileceğini ve vale fiyatlandırma politikasının ilgili maliyet kalemlerini karşılayacak şekilde sürdürüleceğini taahhüt etmiştir.

Kurulun ilgili kararının başta restoranlar olmak üzere tüketiciler, rakip platformlar gibi paydaşlar için ne anlama geldiğini anlatan kısa film."

Özetle Yemek Sepeti soruşturma sırasında hareketleri düzeltmeye yönelik bir taahhüt sunmuş ve soruşturma sona ermiş. İyi de olmuş. Herkesin yararına…

Online platformların tekelleşmesi, hem tüketici hem KOBİ işletmeler için iyi değil

Hep söylediğimiz gibi, tekel firmaların tüketici ve sektör lehine çalıştıkları söylenemez. Bu nedenle "Rekabet Kurumu" çok önemli bir yapı. Ülkedeki üst kurullar içinde neredeyse en önemlisi. Ama kararlarını da tarafsızlıkla vermesi lazım (not: bir de telekom tarafına el atsalar ya).

Yemek Sepeti konusunda bunun oluştuğu görülüyor. Yemek Sepeti 2000'lerde küçük küçük başladığı işi, 2010'lardan sonra bir dev haline getirdi. Ancak tekel olduğu için bir çok KOBİ lokantanın Yemek Sepeti'nin yüksek komisyonlarından şikayetçi olduğunu duyumları gelmeye başladı. Hem okuyuculardan ve çevreden geldi, hem de bizzat yemeği getiren kuryenin, lokantanın kartını uzatarak "acaba bir dahaki sefere bizi doğrudan arayabilir misiniz, komisyon çok tutuyor" dediklerine de rastgeldik. 

Yemek, malzeme satışı, satış ilanı ya da hizmet sunsun, bu tür "platform" haline gelmiş yerlerin tüketici açısından avantajı, ilgili satıcı firmaların hepsini ya da çoğunu önünüze getirmesi, hizmetlerin çeşitliliğini bir kerede görebilmek, kolayca hizmet almak ve sonrasında da tüketici değerlendirmeleri sayesinde hizmet alımında daha kaliteli tercih yapabilmek oluyor. Dolayısıyla bu platformlar bir anlamda yapılan işin kalitesini de yükseltiyor. Çünkü online ortamda düşük yıldız alan firmalar daha az sipariş alabiliyor.

İşletmeler için de, trafik sağlamak, bazen ödeme, bazen lojistik hizmetlerini kolaylaştırmak gibi fonksiyonları var. Sonuçta ülke içinde ticareti de arttırıyorlar.

Ama platformlar tekel hale gelirlerse, faydaları tersine dönüyor. Videoda da görebileceğiniz üzere hem tüketici, hem de KOBİ firmanın avantajları yok olabiliyor, algoritmaları şeffaf değilse bazı firmaları öne çıkarıyor olabiliyorlar (başka platformlar için böyle şikayetler var). Sonuçta tekel oldukları zaman, artık sadece platformun yararına olacak şekilde davranmaya başlamaları çok olası.

İşte bu noktada Rekabet Kurumuna büyük iş düşünüyor. Platformların yönetimlerinin, ticari ilişkilerinin ve algoritmalarının şeffaf olmasını denetlemeleri lazım. Üstelik bir kere değil, düzenli bir şekilde denetlenmesi lazım. Aksi takdirde bu yerler tüketicinin pahalı hizmet almasına yol açabilir ya da KOBİ türündeki işyerlerinin yok olmasına neden olabilir. e-Ticaret platformlarının başka bazıları için bu tür şikayetler söz konusu.

Rekabet Kurumu neden bunları yapıyor?

Rekabet Kurumuna bu video çalışmasının nedenini sorduk. Başkan Birol Küle şunları söyledi:

"Görevimiz ile farkındalık arasındaki ilişki: Rekabetçi piyasaların dirençli ekonomiler için önemi özellikle belirsizliklerin arttığı, vatandaşların tekel ve oligopol yapılara karşı daha da savunmasız hale geldiği günümüzde daha iyi anlaşılmak durumundadır. Rekabet, gerçekten de yalnızca hukuki yaptırımlara mahsus bir değer değildir. Rekabetin norm olması için uzun vadede kurumların ve medyanın yatırımı elzemdir. Ancak bunun yanında piyasaya katılımda vatandaşlarımızın da belli ölçüde farkındalık icra etmesi muhtemel piyasa aksaklıklarına karşı emniyet sağlayacaktır.

Platformlar, ürün ve hizmetlerin vatandaşlara sunulmasında hızla artan bir role sahip. Platformlar, aracılık ettikleri işletmelere kıyasla ağ etkileri sebebiyle aşırı dengesiz bir pazarlık gücüne sahip oluyor. Veri kaynaklı güçleri ise artık aşikâr. Diğer yandan aynı anda bu işletmelerle rekabet eden ürün ve hizmetler de sunan platformlar da mevcut. Bu durumda takdir edileceği üzere dev platformlarla yarışmak neredeyse imkansız hale geliyor. Peki uzun vadede bu tablo neye işaret ediyor? Yukarıda değindiğimiz rekabetin norm olması yerine ekonomilerin belli şirketlerin uhdesinde merkezileşmesi gibi hiç arzu edilmeyen neticeye.

Mevcut rekabet hukuku paradigma olarak Endüstri Devrimi sonrası şekillenmiştir. Bu bağlamda, veri ve ağ etkileri gibi kavramları, inovasyonu önceleyen, piyasanın yenilikçi güçlere kapatılmasına engel olabilecek araçları ve elbette bize daha iyi müdahale kabiliyeti sağlayan yeni kuralları dijital devrimin karakterize ettiği günümüz piyasa gerçeklerine adapte etmek durumundayız.

Son dönemdeki soruşturmalarımız, farkındalığı artırıcı rekabet savunuculuğu faaliyetlerimiz (yazınızda bahsedilen videolar da bu faaliyetlerin bir parçasıdır) bu tablo çerçevesinde anlaşılmalıdır."

Rekabet Kurumu'nın diğer videoları

Rekabet Kurumu'nun yeni açtığı anlaşılan (üye sayısı henüz 994) YouTube kanalında başka sektörlere ait videolar da yer alıyor. Daha önce çok başarılı bulduğum "Rekabet İyidir, Tekelleşmeyi Engeller" videosu vardı. Bu videoyu TV'lerde de görmüştük.

Şimdi dikkatimi süpermarketlere yönelik "topla-dağıt" videosu da çekti. O da aşağıda yer alıyor:

Rekabet Kurumunu yeniden kutluyor ve bu tür videolara devam etmelerini diliyorum.