Enflasyon muhasebesi şartları 17 yıl sonra yeniden oluşmak üzere…

Ülkemizde geçmişte uzun süre yaşanan yüksek enflasyon, finansal tabloları bozmuş ve o tarihlerde uygulanan yeniden değerleme uygulaması bu sorunu çözmekte yetersiz kalmıştı.

Bu enflasyonist ortam, faaliyetlerini borçla finanse edenler lehine bir ortam oluştururken, öz kaynak kullananlar aleyhine sonuç doğurmaktaydı.

İşte bu nedenlerle 2004 yılında "enflasyon düzeltmesi" adı altında enflasyon muhasebesi mevzuatımıza dâhil edildi.

Enflasyon düzeltmesi 2004 yılında bir kez uygulandıktan sonra şartlar oluşmadığı için bir daha uygulanamadı.

2021 yılında yaşadığımız yüksek enflasyonist ortam enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmayacağına dair tedirgin bir bekleyişe neden oldu.

Dün açıklanan Kasım 2021 Yİ-ÜFE endeks değeri, bu şartların çok yüksek bir olasılıkla 2021 yılsonu itibariyle oluşacağını gösteriyor. Çünkü daha bugünden endekste Aralık 2018'e göre yüzde 102,96 oranında artış gerçekleşmiş bulunuyor.

Vergi Usul Kanununun mükerrer 298. maddesine göre, Türkiye İstatistik Kurumunca Türkiye geneli için hesaplanan Yİ-ÜFE’deki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son 3 hesap döneminde yüzde 100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde yüzde 10'dan fazla olması halinde enflasyon düzeltme şartları oluşuyor.

Cumhurbaşkanının, yüzde 100 oranını yüzde 35'e kadar indirme veya tekrar kanunî seviyesine kadar yükseltme, yüzde 10 oranını ise yüzde 25'e kadar çıkarma veya tekrar kanuni seviyesine kadar indirme yetkisi var.

Kasım 2021 endeks değeri 858,43 olarak açıklandı. Aralık 2018 Yİ-ÜFE endeks değeri 422,94 olduğuna göre, son üç hesap döneminde yüzde 100 artış olması, dolayısıyla 2021 yılında enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşabilmesi için Aralık 2021 endeksinin en az 845,88 olması gerekiyor. Kasım endeksi 858,43 olduğuna göre kasım itibariyle şartlar oluşmuş durumda. Ancak enflasyon düzeltmesi için bu şartların Aralık sonu itibariyle oluşması şart.

Bu nedenle Aralık’ta Yİ-ÜFE endeks değeri 845,88’in altına inecek şekilde düşmezse, enflasyon düzeltmesi şartları oluşacak demektir. Cumhurbaşkanına tanınan yetkiler bu sonucu değiştiremez.

Toplum hazır mı?

İçinde bulunduğumuz ekonomik kriz ve pandemi ortamı, enflasyon düzeltmesi uygulaması için hiç uygun bir ortam değil. Bu nedenle yılsonu itibariyle şartlar oluşsa bile, uygulama zorunluluğu bir yasal düzenleme ile kaldırılmalı! Bence bunun yıl bitmeden çıkarılacak bir yasal düzenleme ile yapılması vergide yasallık ilkesi gereğince zorunlu. Çünkü enflasyon düzeltmesi bazı mükellefler için vergi ödeme yükümlülüğü getirirken bazıları için vergi avantajı sağlayabilir. Erteleme veya yürürlükten kaldırma hükmünden olumsuz etkilenecekler bakımından düzenlemenin zamanlaması bu açıdan çok önemli.

2004 yılında enflasyon düzeltmesi uygulayanlar hatırlayacaktır, bu öyle kolay bir uygulama değil. Sırf bu nedenle mesleği bırakanlar olmuştu!

Bugün enflasyon düzeltmesini kaldırmanın haklı bir gerekçesi de var, çünkü 2022’den itibaren 7338 sayılı Kanunla mevzuatımıza sürekli yeniden değerleme uygulaması kazandırıldı. Yani enflasyonun etkilerini kısmen telafi eden bir yeniden değerleme uygulamamız var artık…

Kaldı ki sürekli yeniden değerleme öncesi dönem için tek seferlik yeniden değerleme olanağı sunan iki farklı yeniden değerleme uygulaması var. Her iki geçici düzenleme de yüzde 2 vergi ödenmesini gerektiriyor.

31 Aralık 2021 tarihine kadar yapılması olanaklı olan geçici 31 inci maddeye göre tek seferlik yeniden değerleme uygulamasından yararlanan çok sayıda mükellef oldu. Bunlar yüzde 2 vergi ödeyerek bazı vergi avantajları elde ettiler. Şimdi enflasyon düzeltmesi şartları oluşursa bu avantajlardan yüzde 2 vergi ödemeden yararlanmak mümkün olacak. Bu vergiyi ödeyenler enflasyon düzeltmesi şartları oluşursa bu vergiyi boşuna ödemiş olacaklar, yani kendilerini kandırılmış hissedecekler.

Sadece bu durum bile yasal düzenleme yapılmasını gerektiriyor bence. Hakkaniyet bu durumdaki mükelleflere boşuna ödedikleri yüzde 2 vergiyi iade etmeyi gerektirir!

Enflasyon düzeltmesinin kaldırılmasından olumsuz etkilenenler de olabilir. Örneğin bilançoda yer alan iştirak hisseleri yeniden değerleme kapsamında değil. Bu varlıklar açısından enflasyon düzeltmesi uygulamasının kaldırılması olumsuz sonuç doğurabilir. Bu olumsuz durumu ortadan kaldırmak için, bu varlıklar geçici ve sürekli yeniden değerleme kapsamına alınabileceği gibi, enflasyon düzeltmesi zorunlu olmaktan çıkarılıp ihtiyari bir uygulama haline de getirilebilir.

Gelişmeleri merakla bekliyoruz…