Türkiye Koronavirüs salgınını yönetmekte başarılı mı değil mi? İktidar başarılı olduğu görüşünde. Neye göre? İtalya, İspanya, İngiltere’ye göre. Bu ülkelerde ölüm sayıları Türkiye’ye göre çok daha yüksek. İyi de, nüfusları çok yaşlı ülkeleri Türkiye’yle kıyaslamak ne derece doğru? Kıyaslayacaksak Türkiye’yi demografik açıdan kendisine benzeyen ülkelerle kıyaslamak gerekmez mi?

Öyle yapınca manzara değişiyor. Gelişmekte olan ülkeler arasında Rusya’dan sonra en fazla ölüm sayısı maalesef Türkiye’de. Daha önemlisi, Türkiye, salgının en fazla yayıldığı ülkelerden biri. Gelişmekte olan Avrupa ülkeleri arasında milyon kişiye düşen vaka sayısına bakalım:

Görüldüğü gibi elmalarla elmaları, armutlarla armutları kıyaslayınca manzara değişiyor. Neyse, burası ekonomi köşesi. Sağlık açısından artıları, eksileri değerlendirmeyi işin uzmanlarına bırakıp ekonomiye dönelim.

Dünyanın hemen her ülkesi Koronavirüs’ün etkilerinden vatandaşlarını korumak için ekonomik önlem paketleri açıkladı. Türkiye’nin açıkladığı paketin büyüklüğü yaklaşık 15 milyar dolardı. Amerika’da açıklanan paketin büyüklüğü ise birkaç trilyon dolar.

Ama tabii 20 trilyon dolarlık bir ekonomiyi 750 milyar dolarlık bir ekonomiyle kıyaslamak hakkaniyetli bir davranış olmaz. Adil bir kıyas için paketlerin büyüklüğünü değil, milli gelire oranlarını karşılaştırmak lazım.

Capital Economics tarafından hazırlanan yukarıdaki tabloda Türkiye’nin açıkladığı paketin milli gelire oranının diğer ülkelerin epey gerisinde kaldığını görüyoruz. Sadece Almanya, Amerika gibi büyük ülkelerin değil, kendi klasmanında yer alan Polonya’nın bile çok gerisinde… (Polonya bahsine birazdan geri döneceğiz.)

Bir de CDS, namı diğer kredi temerrüt swap’larına bakalım. CDS’ler, bir ülkenin iflas etme riskine karşı yatırımcıların kendini sigortalamak için ödediği primi gösteriyor. Koronavirüs patladıktan sonra Türkiye’nin CDS priminde büyük bir sıçrama yaşandı. Dünya Türkiye’ye resmen "Koronavirüs etkisiyle iflas edebilecek ülke" muamelesi yaptı, yapıyor.

Buna karşılık Türkiye’yle aynı klasmanda yer alan Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Polonya’nın CDS’sinde artış olmadı. Rusya’da düşüş oldu. (Romanya’da da arttı.)

Koronavirüs para piyasalarında da deprem yarattı. Salgın sonrasında neredeyse bütün paralar dolar karşısında değer yitirdi. Ama bazı paralar yaprak gibi savrulurken bazıları daha sağlam durdu.

Yukarıdaki tablo, para birimlerinin yılbaşından bu yana dolar karşısındaki performansını gösteriyor. Görüldüğü gibi TL, en çok değer kaybedenler arasında...

Baştaki soruya geri dönelim: Türkiye Koronavirüs salgınını yönetmekte başarılı mı, değil mi? Ekonomik açıdan bu soruya olumlu yanıt vermek mümkün değil.

Polonya nasıl Türkiye’den daha büyük önlem paketi açabildi?

Bir zamanlar Türkiye'den daha yoksul olan Doğu Avrupa ülkeleri Avrupa Birliği sayesinde 15-20 yılda sınıf atladı. Polonya'nın kişi başına geliri Türkiye'nin 2 katına, Çek Cumhuriyeti'ninki neredeyse 3 katına çıktı.

Daha önemlisi, onlar paralarını çılgın projelerde, maceraperest girişimlerde çarçur etmediler.

Polonya’nın Türkiye’den daha büyük önlem paketi açıklamasının sırrı burada.