1. Dolar neden düşüyor?
Haklı olarak, "Doların düştüğünü de nereden çıkardın?" diye soracaksınız. Çünkü dolar TL karşısında yeniçeri adımlarıyla hareket ediyor, bir adım gerilerse iki adım ileri gidiyor. Buna karşılık dünya paraları karşısında gerçekten de düşüyor. Doların 6 önemli para birimi karşısındaki (İçlerinde TL yok, tahmin edileceği gibi) hareketini gösteren Dolar Endeksi’ne bakalım:
Görüldüğü gibi Mart ayında Dolar Endeksi’nde sert düşüş yaşandı. Çünkü Amerikan Merkez Bankası 3 Mart’ta olağanüstü bir toplantıyla, Koronavirüs salgınının ekonomiye vuracağı darbenin önüne geçebilmek amacıyla politika faizini yüzde 0.50 (50 baz puan) indirdi. Üstelik önümüzdeki hafta gerçekleştireceği olağan toplantısında bir indirim daha yapması neredeyse kesin. Böylece Amerika’da politika faizi yüzde 0’a yaklaşacak.
Hesapta bu indirimlerle, bankada, bonoda "yatan" para piyasaya girecek. Böylece ekonominin ani duruşu engellenmiş olacak. Hesap tutar mı, bilinmez. Ama doların eski havasının kalmadığı ortada.
2. Madem öyle TL neden düşüyor?
Haklı soru: "Madem dolar başka paralar karşısında düşüyor, TL karşısında neden değer kazanıyor?" Çünkü dönem, riskten kaçış dönemi. TL ve TL cinsinden varlıklar tıpkı hisse senetleri gibi riskli addediliyor. Mahfi Eğilmez’in belirttiği gibi Türkiye CDS primi (kredi temerrüt sigorta primi) en yüksek yedinci ülke. Özetle piyasalar Türkiye’ye resmen iflas edebilecek ülke muamelesi yapıyor. Bu nedenle dolar başka paralar karşısında düşerken TL karşısında değer kazanıyor.
3. Borsalar neden düşüyor?
Çünkü salgın, savaş gibi kriz dönemlerinde insanlar ve yatırım kuruluşları riskli varlıkları satıp risksiz varlıklara dönüyor. Yukarıda gördüğümüz gibi hisse senedi riskli bir varlık. Çünkü performansı şirketlerin performansına bağlı. Koronavirüs nedeniyle şirketlerin satışları azalacak. Bu da hisse senetlerini olumsuz etkileyecek.
4. Altın neden yükseliyor?
Çünkü altının kriz dönemlerinde yatırımcısının birikimini koruduğu tarihle sabit. Altının 3 bin yıllık tarihi, savaş, buhran, enflasyon gibi "insan yapımı" olaylardan etkilenmediğini gösteriyor. Maceraperest liderler, savaş ya da kriz çıkararak kendi para birimlerinin değer yitirmesine, hatta kendi halklarının mahvına yol açabiliyor ama hükümleri altına geçmiyor. Altına o yüzden "güvenli liman" deniyor.
Çok değil geçtiğimiz yılın Mayıs ayında ons başına 1.266 dolar seviyesindeydi. Amerika ile Çin arasındaki ticaret savaşıyla başlayan yükselişi Korona salgıyla hız kazandı. Ve petrol fiyatlarının yüzde 30 düştüğü pazar gecesi aylardır beklenen oldu, 1.700 doları geçti. (Ama sonra kâr satışları ile yeniden 1.650 dolarlara geriledi.)
5. Petrol neden düşüyor?
Önceki gün yayımladığımız videoda anlatmaya çalıştığım gibi, petroldeki sert düşüşün arkasında Suudi Arabistan ile Rusya’nın pazar payı savaşı var. Suudi Arabistan liderliğindeki OPEC, petrol fiyatını artırmak için 1970’lerdeki meşhur "petrol şoku"na da neden olan eski bir Kızılderili numarasına, üretim kesintisine başvurmaya hazırlanıyordu. Ama bunun için OPEC üyesi olmayan büyük üretici Rusya’yla işbirliği yapması şarttı. Taraflar OPEC’in merkezinin bulunduğu Viyana’da günlerce pazarlık yaptılar. Rusya geçen cuma masadan anlaşmaya varmadan kalktı. Sen misin bunu yapan... Suudi Arabistan Rusya’ya ceza vermek ve bu arada pazar payını kaptırmamak için hafta sonu üretim kesintisi bir yana, üretim artışına gideceğini açıkladı. Ve üzerine, Nisan ayın teslim petrolün varil fiyatını 6-7 dolar aşağı çekti. Yani damping yaptı. Sonuç: Pazar gecesi petrolün varil fiyatı yüzde 30’a yakın oranda düştü.
6. Amerikan tahvillerinin faizi neden düşüyor?
Piyasalarda en çok konuşulan gelişmelerden biri, Amerikan devlet tahvillerinin faizinin rekor seviyelere gerilemesi. Bütün tahvillerin (5, 10 ve 30 yıl vadeli tahviller) faizi tarihte ilk kez yüzde 1’in altına indi. 10 yıllık tahvilin faizi bir ara yüzde 0.318’i gördü ki, bu tarihin en düşük seviyesiydi.
Sebep? Amerikan tahvillerinin de "güvenli liman" muamelesi görüyor olması! Ne de olsa arkasında kapı gibi Amerikan devleti var. Vadesi belli, kupon fiyatı belli... Yatırımcıların hisse senetlerinden fellik fellik kaçıp soluğu bonoda, tahvilde almaları, kendilerini sigortaya alma, piyasa jargonuyla "hedge etme" isteklerinden kaynaklanıyor.
7. Yen neden yükseliyor?
Japon para birimi Yen pazartesi günü dolar karşısında yüzde 3 değer kazanarak son 3 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Yükselişin arkasında bir kez daha "güvenli liman" dinamiği var. Kriz dönemlerinde riskli yatırım araçlarından kaçanların bir kısmı da soluğu Yen’de alıyor. (Japon Merkez Bankası Başkanı Kuroda da aynı görüşte
Aslında Japonya Yen’in değer kazanmasından mutlu değil. Çünkü Yen değer kazandıkça ihracat pazarlarında rekabet gücü aşınıyor. Ama Trump tarafından kur spekülasyonu yapmakla suçlanma korkusuyla hiç bir şey yapamıyor…
