İnternetten sesli ve görüntülü yapılan yayınların tamamının Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) denetimine alınmasına ilişkin yönetmelik yürürlüğe girdi. Buna göre, internet yoluyla yapılan radyo ve televizyon yayıncılığını da artık RTÜK denetleyecek. RTÜK, yönetmeliğe göre, merkezi yurt dışında olup Türkiye’ye yönelik yayın yapanlar dahil, bütün internet yayıncılığını denetleyecek. RTÜK’ün lisans vermediği ya da lisansını iptal ettiği kuruluşlar, internet yayını yapamayacak. İnternetten yayın yapan Netflix, BluTV, Digiturk gibi platformları, görüntülü yayın yapan haber sitelerini de kapsayan yönetmelik hükümleri uyarınca, televizyonlarda gördüğümüz uyarıcı semboller artık internette de kullanılacak. Televizyonlar için geçerli alkol ve sigara yasağının ihlal edildiği yayınlar ile yine televizyon ve radyo için getirilen “ahlaki” ölçütlerin ihlal edildiği yayınlar da RTÜK denetimine takılabilecek.
Eylül başı itibarıyla yürürlüğe giren yönetmelikle internette RTÜK denetimi dönemi başladı. RTÜK denetimine tabi internet yayıncılığının nasıl yapılacağına ilişkin sorular ve yanıtları şöyle:
1) İnternet yayınlarına RTÜK denetimi nasıl getirildi?
Geçtiğimiz aylarda RTÜK tarafından hazırlanan yönetmelik taslağı görüşe açıldı. Yönetmelik ise 1 Ağustos 2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik’in lisansla ilgili maddeleri ise 2 Eylül itibarıyla yürürlüğe girdi.
2) Yönetmelik kimleri kapsıyor?
Yayın hizmetlerini internet ortamında sunan özel medya hizmet sağlayıcı kuruluşlarının ve yayınların iletimini sağlayan platform işletmecilerinin tamamı yönetmelik kapsamında. Buna göre doğrudan internetten radyo ve televizyon yayını yapan siteler de Digiturk gibi birden fazla kanalın yayınları ileten platformlar da yönetmeliğe tabi. Netflix, BluTV, PuhuTV gibi internetten yayın yapan platformlar da yönetmelik kapsamında.
3) Denetim nasıl sağlanacak?
Yönetmeliğe göre, RTÜK, internet denetimini “yayın lisansı” yoluyla sağlayacak. RTÜK, internet ortamından yapılan yayınlarla ilgili verilecek lisanslar konusunda tek yetkili kurum haline geldi. Radyo yayını için ayrı, televizyon yayını için ayrı, isteğe bağlı (istenildiği zaman izlenebilen tematik ve şifreli yayınlar) yayın hizmeti sunmak isteyenler için ayrı yayın lisansı türleri belirlendi. Ayrıca internetten yayın yapan platform işletmecileri için de RTÜK’ten yayın iletim yetkisi alması zorunluluğu getirildi.
4) Merkezi yurt dışında bulunup, internetten Türkiye ile ilgili yayın yapan kuruluşlar da yönetmelik kapsamında mı?
Yönetmeliğe göre, içerik ve yer sağlayıcısı yurtdışında bulunan ve RTÜK’ün yetkilerine yönelik 6112 sayılı kanun hükümlerine aykırı yayın yapan medya hizmet sağlayıcıları ve platform işletmecileri de denetlenecek. Bu kuruluşlara da lisans alma zorunluluğu getirildi. Aksi takdirde yayınlarının engelleneceği yönetmelikte belirtildi.
5) Lisans almadan yayın yapan internet sitelerine nasıl bir yaptırım uygulanacak?
RTÜK, bu durumu tespit ederse, sitesinden duyuru yapacak. İlgili kuruma, 3 aylık yayın lisans ücreti yatırması çağrısında bulunacak. Bu süreçte yayın lisansı işlemlerini başlatması istenecek. Bu kurallara uymaması durumunda sulh ceza hakimliğinden çıkartılacak kararla erişimin engellenmesi kararı çıkartılacak ve ilgililer hakkında suç duyurusunda bulunulacak.
6) Yayın lisansı başvurusunda bulunan ve bulunacak olanlar ne kadar ücret ödedi?
Yönetmelikte lisans ücretleri radyo yayınları için 10 bin, diğer yayınlar için 100 bin TL olarak belirlendi. Alışveriş temalı sitelerde ise ücret belirtilen rakamların 5 katı olarak düzenlendi. Abone ve ücret karşılığında yayın yapan platformlar ise yıllık net satışlarının binde beşi kadar ödeme yapacaklar. Bu ücretleri yatıramayanların lisans alma hakkı bulunmuyor. Ücreti yatırıp, lisans alanlar ise yayınlarına devam edebilecek. Yayın lisansı iptal edilenlere ise ücretleri iade edilmeyecek. Verilen lisanslar, aksi bir karar alınmadıkça 10 yıl geçerli olacak.
7) RTÜK’ün yayın lisanslarını iptal yetkisi var mı?
RTÜK, İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlemesi Kanunu ile Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkındaki Kanun hükümlerine aykırılık gördüğü durumlarda yayın lisansının iptaline kadar uzanan yaptırımlar uygulayabilecek.
8) Hangi durumlarda, nasıl yaptırımlar uygulanacak, internet yayınları engellenebilecek mi?
RTÜK, televizyon ve radyolara yaptığı gibi lisans verdiği siteleri de sürekli takibe alacak. Bunun için RTÜK bünyesinde bir izleme merkezi oluşturuldu. Şikayet üzerine ya da resen yayınlar incelenecek. RTÜK, anayasal düzene aykırı olduğu değerlendirilen, terörle ilişkilendirilen, milli-manevi değerlere aykırılık içerdiği saptanan yayınlarla ilgili televizyonlara yaptığı gibi kararlar verecek. Bu kararlar, bir yayının erişiminin engellenmesi, bir programın yayınlanmasının süreli olarak durdurulması yönünde olabilecek. Erişime engelleme kararı uygulanmazsa, sitenin tamamı için erişime engelleme kararı da verilebilecek. RTÜK, bu ihlallerin sürekli olduğuna karar verirse ya da ilgili sitenin zaten lisans almak için hileli bilgi verdiğini saptarsa yayın lisansını iptal edebilecek. İsteğe bağlı yayın hizmeti sunan platformlarda yayın programını önceden RTÜK’e verecek ve ihlale konu programı kataloğundan çıkarmak zorunda olacak. Bunun için tüm sitelere ve erişim sağlayıcılara, yayınları 1 yıl saklama ve istenildiğinde RTÜK’e verme yükümlülüğü getirildi.
9) Televizyonlarda uygulanan kısıtlamalar, internette de geçerli olacak mı?
İnternet yayıncılığında da “sembollerle uyarı” dönemi başladı. Alkol ve sigaranın görünmesinin bu kapsamda engelleneceği belirtiliyor. Çocukların korunması konusundaki yasal kurallar internet için de geçerli olacak. Her yayın için ilgili koruyucu ve uyarıcı sembolün konulması zorunluluğu getirildi. Şifreli yayınlarda görüntü ile birlikte ses de şifrelenecek.
10) Sürekli radyo ve televizyon yayını yapmayan, aralıklarla görüntü ya da ses paylaşan sitelerin tümü RTÜK denetimine girecek mi?
Bu konudaki belirsizlik RTÜK’ün kararlarıyla şekillenecek. Yönetmeliğin mevcut hali, sürekli yayın yapan siteleri ve platformları kapsıyor. Ancak RTÜK, sürekli görüntü ve ses paylaşımı yapmadığı için lisans başvurusunda bulunmayan sitelerle ilgili de “lisans başvurusu yapın” ihtarında bulunabilir. Bu durumda bu siteler için de lisans zorunluluğu gelecek ve lisans almayanların yayını sonlandırılacak. RTÜK kararları, uygulamanın nasıl olacağını süreç içerisinde belirleyecek.
