Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, 29 Ekim 1929'da Cumhuriyet Bayramı geçit törenini izliyor.

On binlerce insan İstanbul sokaklarında sel gibi akıyor, kucaklaşıyor, top sesleri eşliğinde "yaşasın hürriyet" diye bağırırken...

Aynı saatlerde "Tersane Konferansında" Osmanlı İmparatorluğu'nun kolu, kanadı bir daha asla onarılmayacak biçimde kırılıyor.

23 Aralık 1876... Top atışları eşliğinde Birinci Meşrutiyet'in ilanı...

Yaklaşık 580 yıl "teba", yani devletin kulu, kölesi konumundaki bireyler hak ve özgürlüklerine kavuşuyor, ırkı, dini ne olursa olsun, yasa karşısında eşit yurttaşlık konumuna geliyor.

İlk kez bir "Kanun-i Esasi" yani Anayasa ilan ediliyor ve bir Meclis oluşuyor. Padişahın artık astığı astık, kestiği kestik değil.

Ama, aynı gün, 23 Aralık 1876 günü yine İstanbul'da Bahriye Nezareti yanındaki tersane...

Orada toplanan Prusya, İngiltere, Rusya, Fransa, İtalya temsilcileri Osmanlı Heyetinin boğazına çöküyor. (Şefik Onat, Son Sultan Abdül x Hamid. s.51 - 53).

Tersane Konferansı ile Sırbistan ve Karadağ Osmanlı'dan koparak, bağımsız hale geliyor. Bosna - Hersek ve Bulgaristan özerklik kazanıyor.

Şölen ve kabus

Osmanlı halkı için top atışları ve şenliklerle başlayan 23 Aralık 1876 gibi çok anlamlı günün akşamında, kaybedilen topraklar... İstanbul'a koyu bir sis iniyor.

Daha öğrenci iken, Mustafa Kemal halkın bu şölenini ve sonra gelen kabusu hiç unutmuyor.

Ömrü boyunca, savaş cephelerinde ya da siyasi manevralarında, kararlarında, yaşadığı onca şöleni ne kadar dikkatli kutluyorsa, zaman zaman talihsiz anlardaki kabuslarda umudunu hiç kaybetmiyor. 

Osmanlı'nın Doğu'dan Batı'ya sahip olduğu her coğrafyada yenilgilere uğraması, devletin aczi, halkın sefaleti, ülkenin dağılması Mustafa Kemal'in hedefini daha Harbiye'de öğrenci iken, netleştiriyor:

"Yeni bir devlet kurmalı, o devleti Cumhuriyet'le yönetmeli!.."

"Hasta adam"

Rus Çarı I. Nikolay çeşitli ülkelerin işgali altında felç olmuş Osmanlı İmparatorluğu'nu 1853 yılında şöyle tanımlıyor:

"Kollarımız arasında ağır hasta bir adam var".

Ocak 1853 yılında söylenen bu söz, Ağustos 1854 yılında doğrulanıyor.

Ruslara yenildiği Kırım Savaşı'nın mali yükünü karşılamak amacıyla Osmanlı 1854 yılında ilk kez dış borç almak zorunda kalıyor.

O tarihten sonra yıkılışına kadar, dış borçları katlanarak büyüyor. Vergi gelirlerine el konulmasına kadar.

Öyle borçlanma ki...

Osmanlı'nın borçlarını yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti 1954 yılında kadar ödemek zorunda kalıyor. Yüz yıl süren ödeme!.. Eşi, benzeri yok.

Hafta başında T24 Yıllık Buluşmaları sırasında değerli analizlerini izlediğimiz Hazine eski Müsteşarı Mahfi Eğilmez çarpıcı bir bilgi aktarıyor:

"Borç ödeme 1954 yılında bitti ama, 2000 yılında bir İngiliz elinde bir senetle Hazine'ye geldi, Osmanlı'nın borcunu gösteren bir senet. Onu da, ödedik!.."

129 milyardan 476 milyar dolara

Cumhuriyet'e sırtını dönen bugünkü iktidara ve o iktidara bağlı kalanlara, Atatürk'ün o harika üslubuyla seslenmek gerek:

"Efendiler!..

Yarı sömürge duruma düşmüş, kapitülasyonlara teslim olmuş bir imparatorluğun hal-i pür melali işte bu!..

Bunun nesini özlüyorsunuz?..

Cumhuriyet'in nesiyle kavga ediyorsunuz?.."

Dış borç deyince...

2002 yılında AKP iktidara geldiğinde, Türkiye'nin dış borcu 129.6 milyar dolar.

Haziran 2023 itibariyle, dış borç 476 milyar dolara fırlıyor.

Seksen yılda 126.6 milyar dolar, yirmi yılda 350 milyar dolar!..

T24 yazarlarından Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz Osmanlı dış borçlarıyla ilgili dünkü yazısında şunu söylüyor:

"İmparatorluğun 19. yüzyılda en iyi öğrendiği şey, dış borçlanma olmuştu".

19. yüzyıldaki Osmanlı geleneğini AKP 21. yüzyılda sürdürmekle meşgul.

Kişi başına gelir

Cumhuriyet Osmanlı'dan neleri devralıyor?..

Bu soruyla ilgili, çeşitli alanları kapsayan sayısız araştırma, makale, kitap var. Pek çok örnek vermek mümkün. Dış borçların yanı sıra, aynı soruya ikinci bir örnek var.

IMF'ye göre, 197 ülke arasında şu anda kişi başına gelirin en düşük olduğu üç ülke şöyle:

Güney Sudan'da 230, Burundi'de 261, Somali'de 350 dolar.

Dünyadaki en yoksul ülkeler.

Cumhuriyet'in kurulduğu 1923 yılına gidelim.

Cumhuriyet Osmanlı'dan yoksulun da, yoksulu insanları devralıyor, onlarla bütünleşiyor.

1923 yılında bizde kişi başına düşen gelir 48, evet sadece kırk sekiz dolar.

Bugün dünyadaki en yoksul ülkeden yaklaşık beş kat daha yoksul insanlar!..

Yine aynı üslupla:

"Efendiler!..

Siz Osmanlı'dan kalan o sefaleti görmüyor musunuz?..

Cumhuriyet'le barışık olmanız için bir neden daha!.."

Viraneye dönmüş, yıkılmış imparatorluğa bakın, bir de bugün oturduğunuz koltuklara!..

Şanla şerefle, selam olsun yüzüncü yıla!..