Kahramanmaraş Pazarcık ve Elbistan merkezli, 10 ili etkileyen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremlerde can kaybı artmaya devam ediyor. Herkes bireysel veya kurumsal olarak yardım yapmanın telaşı içinde.

Bireysel yardım yapmaya çalışırken sahadaki çalışmalara engel olmamamız lazım. Bu nedenle yardımları organize kurumlar aracılığıyla yapmanızı öneriyorum.

Kişi ve kurumların yardım seçeneklerine geçmeden önce kamudan beklenen düzenlemeleri kısaca belirtmekte yarar var.

Öncelikle acilen 7269 sayılı "Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun" gereğince depremden etkilenen yerlerin Cumhurbaşkanınca "genel hayata etkili afet bölgesi" ilan edilmesi gerekiyor.

Genel hayata etkili afet bölgesi ilanının sonuçları neler?

• Gerekli görülmesi halinde afet bölgelerindeki yerleşim yerleri kısmen veya tamamen başka yerlere nakledilebilir. 
• Afete uğrayan vatandaşların kamuya olan borçları ertelenir. 
• Afetin meydana gelmesinden sonra vali ve kaymakamlar (Askerler ve hakim sınıfından bulunanlar hariç olmak üzere) 18 - 65 yaş arasındaki bütün erkeklere görev vermeye, bedeli, ücreti veya kirası sonradan ödenmek üzere canlı, cansız, resmi ve özel her türlü taşıt araçlarına ve gerekli makine, alet ve edevatına el koymaya ve hiçbir kayda ve merasime tabi olmaksızın tedavi, kurtarma, yedirme, giydirme ve barındırma gibi işlerle bu gibi işlerin gerektirdiği acil satın almaları ve kiralamayı yapmaya, Devlete, mahalli idarelere, vakıflara, İktisadi Devlet Teşekkülleri ile bunlara bağlı kurumlara ilişkin her türlü taşınmaz malları; yetmemesi halinde de diğer tüzel kişiler ile gerçek kişilere ait bina ve müştemilatı ile bahçe ve arsa gibi araziyi geçici olarak işgale yetkilidir.
  Bu yetkinin kullanma süresi, afetin sona ermesinden itibaren 15 gün, ancak bu süre gerektiğinde uzatılabiliyor.
• Kendilerinden yardım istenilen afet bölgesi civarındaki vali ve kaymakamlar bütün imkân ve vasıtalarla yardıma mecburlar.
• Afet bölgelerinde veya civarında bulunan ordu, jandarma, kıta birlik ve müessese kumandanları, barışta, kendilerinden vali veya kaymakamlar tarafından istenilecek yardımları üstlerinden emir beklemeksizin yapmak zorundalar.
• Gerek afetlerin vukuunda gerekse her türlü kurtarma, barındırma, yardım, söndürme, sevk ve tevzi işlerinde çalışanlardan yaralanan veya engelli hâle gelen yahut hastalananların tedavileri ücretsiz yapılıyor.
• Tüm maddi kayıplar devlet tarafından ödeniyor. Binaların yıktırılması ya da boşaltılması gereken hallerde bu durum mal sahibine bildiriliyor. (Mal sahibinin bu karara üç gün içinde itiraz etme hakkı var.)

Vergisel sonuçları neler?

Deprem sebebiyle bazı yerlerin genel hayata etkili afet bölgesi ilan edilmesinin vergisel sonuçları da var.

• Mücbir sebep ilanı gerekiyor. Mücbir sebep ilanı, mücbir sebep süresi boyunca önemli vergisel yükümlülüklerin yerine getirilmemesine (ertelenmesine) olanak tanıyor.
• Vergi borçları ve vergi cezaları siliniyor.
• Yapılan bağış ve yardımlar vergi matrahından düşülebiliyor.

Yardım seçenekleri neler?

Deprem nedeniyle yardım yapılabilecek yerler ve bu yardımların vergi matrahından düşülüp düşülemeyeceği konusunu aşağıda özetle açıklamaya çalışacağım.

1) Yardım toplama kanununa göre yardım toplayan kişi ve kurumlara yapılan bağışlar

Yardım toplama ile ilgili 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu kapsamında gerçek kişiler, dernekler, kurumlar, vakıflar, spor kulüpleri, gazete ve dergiler yardım toplayabiliyorlar.

Yardımların "makbuzla, belirli yerlere kutu koyarak, bankalarda hesap açtırarak, yardım pulu çıkararak, eşya piyangosu düzenleyerek, kültürel gösteriler ve sergiler yoluyla, spor gösterileri, gezi ve eğlenceler düzenlemek veya bilgileri otomatik ya da elektronik olarak işleme tâbi tutmuş sistemler kullanmak" suretiyle toplanması olanaklı.

Kişiler ve kuruluşlar, yetkili makamdan izin almadan yardım toplayamıyorlar. Ancak, kamu yararına çalışan dernek, kurum ve vakıflardan ayrıca özel bir izin almadan yardım toplayabilecek olanlar Cumhurbaşkanı'nca belirlenebiliyor.

Buna göre vatandaşlarımız isterlerse, yardım toplama kanununa göre izinsiz yardım toplamaya yetkili veya izin almış kişi ve kurumlardan deprem için yardım toplayanlara yardımda bulunabilirler.

2) Cumhurbaşkanının başlattığı yardım kampanyası kapsamında AFAD'a yapılan bağışlar

Cumhurbaşkanı doğal afet nedeniyle yardım kampanyaları başlatabiliyor.

Bu kampanyalar için açılan hesaplara para yatırarak veya kısa mesaj (SMS) göndererek bağış yapılabiliyor.

Cumhurbaşkanı 3483 sayılı Kararı ile ülkemizde meydana gelebilecek depremler sonrasında zarar gören afetzedeler için insani yardım kampanyası başlattığı için bu deprem için ayrıca bir karar yayımlanmasına gerek yok.

Nitekim Cumhurbaşkanı, deprem yaralarının sarılmasına yardım etmek isteyen vatandaşlarımızı ve iş dünyasını AFAD hesaplarına bağışta bulunmaya davet etti.

AFAD, web sayfasında, Cumhurbaşkanlığının deprem yardımlarını AFAD'ın koordine etmesini uygun gördüğü yönünde bir açıklamaya yer verdi. Bu açıklamada, afetzedeler için deprem yardımlarının kabul edilmekte olduğu ve bağışların, afad.gov.tr üzerindeki sanalPOS, banka hesapları ve SMS üzerinden yapılabileceği belirtiliyor.

Dileyen vatandaşlarımız AFAD'a deprem bağışını hesap numaraları üzerinden yapabilirler veya "DEPREM" yazıp 1866'ya SMS göndererek de 20 TL bağışta bulunabilirler.

3) Belediyelere yapılan bağışlar

Hükûmet belediyelerin izinsiz yardım toplayamayacağını düşünüyor. Yargı da bu görüşe destek verdi. Bu nedenle belediyeler ancak vali veya kaymakamlıklardan izin almak suretiyle yardım toplama faaliyetine girişebilir.

Bunun dışında belediyelere tabii ki genel hükümler çerçevesinde nakdi veya ayni bağış yapmak mümkün. Bu bağışlar "şartlı" yapılabiliyor.

Bu şekilde yapılabilecek bağışlar sadece belediyeler ile sınırlı değil.  Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve vergi muafiyeti tanınan vakıflara da bu şekilde bağış yapılabilir.

4) Yapılan bağışlar vergiden düşülebilir mi?

Evet, yapılan bağışlar, gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi veren mükelleflerce, belli koşul ve sınırlarla, beyan edilen gelirden veya kurum kazancından indirilmek suretiyle vergiden düşülebilir.

Aşağıdaki tabloda, deprem sebebiyle yapılabilecek bağış ve yardımların vergiden düşülmesine ilişkin kuralları bulabilirsiniz.

Tabloda, bağış ve yardımın tamamının indirilebileceği yönündeki açıklamayı genel sınırı dikkate alarak okumakta yarar var. Çünkü tabloda belirtilen tüm bağışlar, gelir/kurumlar vergisi beyannamesinde beyana tabi gelir veya kurum kazancı varsa, bu tutarla sınırlı olarak indirilebilir.