Mehmet Altan*
Son anda bir değişim olmaz ise 2024 yılında da 1 Mayıs resmen Taksim Meydanı'nda kutlanmayacak.
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya pazartesi günü "Taksim Meydanı, toplantı ve gösteri yürüyüşü için uygun değildir" diyerek normalleşme beklentilerini boşa çıkardı.
Halbuki bunun bir hak ihlali olduğuna dair AYM kararı var ve Anayasa'nın 153. maddesi gereği Anayasa Mahkemesi kararları herkesi bağlar.
Ama Anayasa bizim yöneticileri bağlamıyor.
* * *
Geçmişe baktığınızda bir gerçeği çok net görüyorsunuz.
Bu ülkede ilke, kural, yasa yok.
Sadece siyaset var… Bir de o günkü "efendilerin" keyfine göre şekillenen "siyasi konjonktür" var.
* * *
1 Mayıs'lar bu durumu en iyi anlatan örneklerden biri.
"En eski reklam" olarak nitelenen ECA musluklarının Bay Elmor reklamına benziyor bizim 1 Mayıs gösterileri… O reklam "aç, kapa" repliğiyle zihinlere kazınmıştı.
Türkiye'deki 1 Mayıs tarihi de Bay Elmor'un "aç, kapa" reklamı gibi…
Bazen bayram, bazen yasak…
Bazen resmen Taksim'de kutlanıyor, bazen yasaklanıyor.
* * *
Başlangıcı 1889 yılına dayanan 1 Mayıs İstanbul'da ilk kez 1912 yılında kutlandı.
Cumhuriyet, 1923 yılında 1 Mayıs'ı yasal olarak "İşçi Bayramı" ilan etti.
Ancak 1924'te hükûmet, kitlesel 1 Mayıs kutlamalarını yasakladı.
1925'te çıkan Takrir-i Sükun Yasası, İşçi Bayramını kutlamayı yasakladı ve bu yasak 10 yıl sürdü.
1935 yılında 1 Mayıs'a "Bahar Bayramı" adı verildi ve ücretsiz tatil günü ilan edildi.
* * *
Uzun yıllar sonra ilk defa geniş katılımlı 1 Mayıs kutlaması1976 yılında Taksim'de Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) tarafından gerçekleştirildi.
1977 yılında İstanbul Taksim Meydanı'nda yüz binlerce kişiyle en geniş katılımlı 1 Mayıs toplantısı düzenlendi.
Fakat ayak izleri devlet içinde kaybolan bir katliama sahne oldu.
34 kişi öldü.
1977 yılındaki 1 Mayıs, tarihe Kanlı 1 Mayıs olarak geçti.
Bu kanlı karmaşa ardından, "askeri darbe hazırlığı yapıldığı Millî İstihbarat Teşkilatı tarafından Başbakan Süleyman Demirel'e rapor edilince, Kara Kuvvetleri Komutanı Namık Kemal Ersun derhal emekliye sevk edildi."
* * *
1977 yılındaki kanlı ve karanlık ellerin ürettiği facia, toplumsal irade ve cesareti geriletemedi.
1978'de yüz binlerce kişi 1 Mayıs'ı Taksim Meydanı'nda kutladı.
1979'da Sıkıyönetim Komutanlığı İstanbul'da miting yapılmasına izin vermedi, sokağa çıkma yasağı ilan etti.
Buna rağmen İstanbul sokaklarında binlere ulaşan rakamlarla korsan 1 Mayıs kutlamaları yapıldı.
12 Eylül 1980 askeri darbesiyle yönetime el koyan Millî Güvenlik Konseyi tarafından tüm gösteri yürüyüşleri ve mitinglerle birlikte 1 Mayıs kutlamaları da yasaklandı.
Ayrıca "Bahar ve Çiçek Bayramı" adıyla resmî tatil günü olmaktan da çıkarıldı.
* * *
1996'da Taksim Meydanı'nın yasaklı olduğu gerekçesiyle Kadıköy'de düzenlenen ve polis kurşunlarıyla 3 kişinin öldüğü kanlı ve olaylı 1 Mayıs toplantısı var.
Ve bu olaylardan sonra uzun yıllar Kadıköy'de de 1 Mayıs kutlamalarına izin verilmedi.
* * *
Yıllar sonra…
2006 yılında en geniş katılımın yaşandığı ilçe Kadıköy oldu. Çeşitli sendikalar ve gruplar saat Rıhtım Caddesi'ne yürüdü.
* * *
2007 yılında 1 Mayıs'ı tekrar Taksim'de kutlayarak aynı zamanda 1977'de olan olayları anmak isteyen grupları polis, silah, biber gazı, gaz bombası kullanarak durdurmaya çalıştı.
100'den fazla insan yaralandı.
Valiliğe göre 580, diğer kaynaklara göre 700'e yakın gözaltı gerçekleşti.
İbrahim Sevindik adındaki bir vatandaş hayatını kaybetti.
* * *
2008 Nisan ayında hükümet tarafından 1 Mayıs'ın "Emek ve Dayanışma Günü" olarak kutlanması kabul edildi.
Ancak…
1 Mayıs'ın Taksim'de kutlanması konusunda sendikalar ile hükûmet arasında uzlaşma sağlanamadı.
* * *
"Aç, kapa" hep devam etti…
2009 Nisan'ında Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne verilen önerge ile 1 Mayıs tekrar resmî tatil günü kabul edildi fakat Taksim'de kutlanmasına yine izin verilmedi.
2010 yılında 1 Mayıs yüz bini aşkın kişinin katılımıyla Taksim'de kutlandı.
2011 ve 2012 yıllarında da 1 Mayıs kutlamaları Taksim'de yapıldı.
2013 yılında 1 Mayıs'tan 4 ay önce Taksim'i Yayalaştırma projesi çalışmaları nedeniyle 1 Mayıs'ın Taksim'de kutlanmasına izin verilmemesi üzerine bazı gruplar ile polis arasında çatışmalar yaşandı.
* * *
Şimdi 2024 yılındayız.
Hükümet, Anayasa Mahkemesi'nin kararını tanımıyor ve 1 Mayıs'ın Taksim'de kutlanmasına izin vermiyor.
Ülkenin birinci partisi olan CHP, anayasal haklarını kullanacaklarını ve 1 Mayıs'ı Taksim'de kutlayacaklarını söylüyor.
Onca yıl, onca olay, onca acı…
İlke yok, kural yok, kanun yok… Anayasa bile yok.
Sonuç ne?
Gelişemeyen, özgürleşemeyen, zenginleşemeyen, gerginlikler için kuşak kuşak insanlarının hayatını perişan eden yoksul bir toplum.
* P24'ten alınmıştır.
